Người khuyết tật và người cao tuổi -1

Bối cảnh

Đại dịch HIV xuất hiện tại Việt Nam từ thập niên 1990 và đã trở thành vấn đề lớn đối với y tế cộng đồng. Cho đến năm 2015, tổng số người sống chung với H tại Việt Nam thống kê được là 227.000 người, trong đó hơn 70.000 người tử vong do HIV/AIDS. Hàng năm ước tính có khoảng 14.000 ca HIV nhiễm mới.

Qua hơn 12 năm triển khai các dự án hỗ trợ và can thiệp về HIV, MCNV đã có những đóng góp tích cực trong việc thành lập và hỗ trợ nhóm chị em phụ nữ sống chung với H có tên gọi Hoa Hướng Dương. Đây là một tổ chức xã hội dựa vào cộng đồng hoạt động tại bảy tỉnh phía Bắc Việt Nam. Thông qua việc đẩy mạnh các hoạt động hỗ trợ chuyển gửi, tiếp cận bảo hiểm y tế, hỗ trợ xã hội… chương trình đã giúp phụ nữ sống chung với H được tiếp cận tốt hơn với các dịch vụ y tế, tạo điều kiện cho họ được nâng cao sức khỏe, đảm bảo chất lượng cuộc sống.

Các hoạt động và thành tựu

Từ năm 2004, MCNV bắt đầu hỗ trợ  thành lập một nhóm phụ nữ có H tại Hà Nội. Mục đích ban đầu của nhóm đơn giản là nếu các chị em phụ nữ có thai thì họ sẽ được tiếp cận thông tin và thuốc men để dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Dự án thí điểm này đã mang lại nhiều thành công với những mục tiêu ban đầu. Với sự tài trợ từ Đại sứ quán Hà Lan, chương trình này tiếp tục được mở rộng ra 03 tỉnh từ năm 2006 đến 2009. Trong giai đoạn ba, những thành tựu của chương trình tiếp tục được phát huy và mô hình hoạt động được điều chỉnh nhằm đáp ứng nhu cầu của những người yếu thế sinh sống ở vùng núi xa xôi hẻo lánh. Từ năm 2010, chương trình được mở rộng và bao phủ 07 tỉnh và mạng lưới Hoa Hướng Dương đã hỗ trợ hơn 1.500 phụ nữ sống chung và bị ảnh hưởng bởi HIV/AIDS và gia đình của họ.

Những nhóm Hoa Hướng Dương đã minh chứng rằng, chính họ có thể vượt qua những trở ngại để có một cuộc sống năng động và trọn vẹn. Sự hỗ trợ của dự án được thực hiện dưới nhiều hình thức, bao gồm: tư vấn và chăm sóc tại nhà và trong bệnh viện, hỗ trợ phát triển sinh kế, hỗ trợ giáo dục trẻ em và các hoạt động gắn kết với cộng đồng nhằm giảm phân biệt và kỳ thị. Trải qua hơn 12 năm, chương trình đã chứng tỏ rằng, khi phụ nữ sống chung với H làm việc cùng nhau với tinh thần tự tin họ sẽ trở nên mạnh mẽ hơn, góp phần tạo nên sự thay đổi và phát triển.

Từ năm 2012, sau khi bàn giao dự án cho các đối tác địa phương, mạng lưới Hoa Hướng Dương đã hoạt động một cách độc lập hơn với sự điều hành của Ban điều phối cấp quốc gia, và các trưởng nhóm của mỗi nhóm Hoa Hướng Dương tại các tỉnh. Hoa Hướng Dương tiếp tục duy trì các hoạt động hỗ trợ tiếp cận dịch vụ y tế, nâng cao thu nhập và hỗ trợ xã hội thông qua các hoạt động như họp nhóm hàng tháng, hỗ trợ vốn vay và các sự kiện hỗ trợ khác. Trong giai đoạn này, Mạng lưới đã vượt qua nhiều khó khăn để duy trì các nhóm tại các tỉnh và chính mạng lưới để duy trì các hoạt động có giá trị thiết thực cho chị em yếu thế. Với kết quả đó, hơn 1.100 phụ nữ sống chung với H thường xuyên có cơ hội gặp gỡ và chia sẻ trong các cuộc họp hàng tháng.

Trong những năm gần đây, nhận thấy tầm quan trọng của bảo hiểm y tế với người có H, MCNV đã hỗ trợ bảo hiểm y tế cho các thành viên nhóm Hoa Hướng Dương. Nhờ có sự giúp đỡ của dự án mà rất nhiều phụ nữ nghèo có H – những người không thể mua hoặc không có thói quen mua bảo hiểm đã có được loại bảo hiểm này. Để tạo thói quen mua bảo hiểm, chương trình đã tổ chức nhiều cuộc nói chuyện chia sẻ về những lợi ích của bảo hiểm y tế, đặc biệt với người có H, trước khi họ nhận được hỗ trợ bảo hiểm. Vì thế hiện nay 100% các thành viên đều được bảo hiểm y tế bảo vệ sức khỏe.

Bên cạnh đó, hàng loạt những hoạt động tập huấn kỹ năng làm cha mẹ cho ông bà nuôi cháu mồ côi (do HIV), tập huấn về bệnh viêm gan B, C, tuân thủ điều trị ARV, nuôi lợn nái sinh sản, hỗ trợ vốn vay …vẫn được triển khai để bảo vệ sức khỏe, cải thiện đời sống cho nhóm phụ nữ yếu thế một cách bền vững và hiệu quả.

Định hướng tương lai

Sau hơn 2 năm gần đây với sự hỗ trợ kỹ thuật và lượng kinh phí tối thiểu, mạng lưới Hoa Hướng Dương được nâng cao năng lực và khả năng làm việc ngày càng độc lập hơn với vai trò của một tổ chức xã hội dựa vào cộng đồng của những phụ nữ sống chung với H. Chúng tôi hy vọng sau khi MCNV hoàn toàn ngừng hỗ trợ, mạng lưới Hoa Hướng Dương tiếp tục tự đứng vững để đem lại lợi ích thiết thực cho các chị em yếu thế có cùng hoàn cảnh.

Bối cảnh

Các tổ chức cộng đồng được hiểu là các tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận, hoạt động trên tinh thần tự chủ, tự nguyện, với lực lượng thành viên là những người có cùng mối quan tâm.

Vai trò của MCNV

Trong những năm qua, MCNV hợp tác với nhiều tổ chức cộng đồng, thông qua những tổ chức này để hỗ trợ các nhóm đối tượng khác nhau như người cao tuổi, người khuyết tật (NKT), người dân tộc thiểu số, phụ nữ sống chung với HIV/AIDS, giúp họ cải thiện chất lượng cuộc sống và đóng góp cho sự phát triển của xã hội.

Hội Người khuyết tật giúp NKT chia sẻ những tâm tư, nguyện vọng, lập kế hoạch phát triển cá nhân và có thể hỗ trợ hiện thực hoá những ước mơ, hoài bão của mình. Hội NKT chúng tôi đã được nâng cao năng lực để có thể hỗ trợ một cách toàn diện cho từng hội viên, nhóm hội viên và gia đình của họ (trích lời một NKT ở Quảng Trị, năm 2015)

Ngoài việc hợp tác với nhiều tổ chức cộng đồng ở Lào và Việt Nam, trong vài năm qua MCNV cũng hỗ trợ xây dựng năng lực cho các tổ chức cộng đồng ở các nước Georgia, Sri Lanka và Tajikistan.

Bên cạnh các tổ chức cộng đồng, MCNV cũng phối hợp chặt chẽ với các tổ chức phi chính phủ địa phương trong các hoạt động dự án, chẳng hạn như hợp tác với các Hội Y tế thôn bản ở các tỉnh Cao Bằng, Quảng Trị và Phú Yên

Chúng tôi sống và làm việc gần với dân nhất nên thường được gọi là “cánh tay nối dài” của ngành y tế. Hội Y tế thôn bản (YTTB) chúng tôi được thành lập vào năm 2006, hiện nay có 1.115 hội viên trên 138 xã, phường, thị trấn trong toàn tỉnh. Từ những kinh nghiệm hoạt động của chúng tôi, các tỉnh Cao Bằng và Phú Yên cũng đã thành lập Hội YTTB lần lượt vào các năm 2010 và 2011. Chúng tôi hỗ trợ các Hội/CLB người khuyết tật và Hội người cao tuổi trong nhiều hoạt động khác nhau. Chúng tôi cũng giúp các tổ chức cộng đồng xây dựng các tiểu phẩm kịch hoặc làm phim để phục vụ cho các hoạt động vận động chính sách hỗ trợ. (Phỏng vấn thành viên Ban thường vụ Hội YTTB Quảng Trị năm 2015).

Các tổ chức cộng đồng đại diện cho tiếng nói và quyền lợi của các nhóm chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội. Thông qua các tổ chức cộng đồng, các hội viên có thể học hỏi và tương trợ lẫn nhau, giúp nhau khắc phục những khó khăn trong cuộc sống, đồng thời tham gia vận động thực hiện các chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Các tổ chức cộng đồng có thể hợp tác với nhiều bên liên quan khác nhau để thực hiện các sáng kiến hoặc hướng tiếp cận mới mẻ trong phát triển sức khỏe và phát triển sinh kế bền vững. Ví dụ, ở Lào, các tổ chức cộng đồng dưới tên gọi Ban phát triển thôn đã phối hợp với Phòng Nông nghiệp huyện để thí điểm trồng trọt các giống lúa mới, chăn nuôi gia súc và nuôi cá.

Mối quan hệ và tin tưởng lẫn nhau giữa người dân và các đơn vị tuyến huyện đã được cải thiện. Ban phát triển thôn nắm rõ nhu cầu của các nhóm dân tộc thiểu số trong vùng. Điều đó giúp các bên trao đổi, chia sẻ với nhau nhiều hơn và cùng nhau gặt hái được nhiều kết quả tốt hơn trong quá trình can thiệp dự án ở các thôn, bản. (Phỏng vấn cán bộ tư vấn tham gia đánh giá dự án ở Lào năm 2014).